Oksymetazolina rewolucjonizuje leczenie opadania powieki – przełomowe wyniki badań

Czy kropelki z oksymetazoliną rewolucjonizują leczenie ptozy?

Krople z oksymetazoliną mogą skutecznie leczyć opadanie powieki – wyniki metaanalizy potwierdzają skuteczność i bezpieczeństwo

Blepharoptosis, czyli opadanie górnej powieki, stanowi jeden z najczęściej spotykanych problemów okulistycznych, z częstością występowania sięgającą od 4,7% do 13,5% populacji. Stan ten, manifestujący się nieprawidłowym obniżeniem pozycji górnej powieki w pozycji pierwotnej spojrzenia, może mieć charakter wrodzony lub nabyty, w zależności od leżących u jego podłoża zaburzeń strukturalnych lub neurologicznych. Poza aspektem estetycznym, charakteryzującym się “sennym” wyglądem, blepharoptosis może znacząco upośledzać jakość życia pacjentów poprzez ograniczenie górnego pola widzenia oraz zwiększone ryzyko zaburzeń psychologicznych, w tym lęku i depresji.

Dotychczas podstawową metodą leczenia blepharoptosis pozostawała interwencja chirurgiczna. Dostępnych jest wiele technik operacyjnych, a wybór odpowiedniej metody zależy od kompleksowej oceny klinicznej. Chociaż operacja może znacząco poprawiać funkcjonalne i estetyczne aspekty schorzenia, niesie ona ze sobą ryzyko powikłań, takich jak infekcje, krwawienia, asymetria powiek, nieprawidłowe blizny czy nad- lub niedokorekcja. Dlatego poszukiwanie skutecznych, nieinwazyjnych metod leczenia stanowiło istotną lukę terapeutyczną.

Jak działa mięsień Müllera i co mówią badania?

W ostatnich latach uwagę klinicystów zwrócił mięsień Müllera – unerwiona współczulnie struktura mięśniowa w górnej powiece, odpowiedzialna za około 1-2 mm uniesienia powieki. Aktywacja receptorów alfa-adrenergicznych w tym mięśniu wywołuje jego skurcz, prowadząc do uniesienia powieki i poprawy pola widzenia. W związku z tym, agoniści receptorów alfa-adrenergicznych stanowią obiecującą, nieinwazyjną opcję terapeutyczną dla pacjentów z blepharoptosis, szczególnie dla tych, którzy nie decydują się na leczenie chirurgiczne.

Naukowcy przeprowadzili systematyczny przegląd i metaanalizę randomizowanych badań klinicznych oceniających skuteczność i bezpieczeństwo oksymetazoliny 0,1% w postaci kropli do oczu w leczeniu nabytej blepharoptosis. Badanie zostało przeprowadzone zgodnie z protokołem zarejestrowanym w PROSPERO (CRD42024555846) oraz wytycznymi PRISMA. Kompleksowe wyszukiwanie przeprowadzono w bazach Medline, Web of Science, Google Scholar, Scopus i Cochrane Central Register of Controlled Trials od początku ich istnienia do 5 czerwca 2024 roku.

Do analizy włączono wyłącznie randomizowane badania kontrolowane porównujące oksymetazolinę 0,1% z placebo u pacjentów z nabytą ptozą, oceniające skuteczność za pomocą marginalnego dystansu odbicia 1 (MRD1). Głównym punktem końcowym była zmiana MRD1 od wartości wyjściowej do 14 dni po zastosowaniu leczenia. Drugorzędowe punkty końcowe obejmowały zmianę w teście pola obwodowego Leicester (LPFT) oraz częstość występowania działań niepożądanych.

Jakie są kluczowe wyniki metaanalizy?

Spośród początkowo zidentyfikowanych 87 artykułów, po usunięciu duplikatów i wstępnej selekcji, do pełnej analizy zakwalifikowano 4 badania poziomu II. Ryzyko błędu systematycznego oceniono przy użyciu zaktualizowanego narzędzia Cochrane (RoB 2), a jakość dowodów oceniono zgodnie z systemem GRADE.

Analizowana kohorta obejmowała 448 pacjentów z rozpoznaną blepharoptosis, z czego 275 (61,4%) otrzymywało oksymetazolinę 0,1%, a 173 (38,6%) placebo. Średnia ważona wieku wynosiła 57,7 lat w grupie oksymetazoliny i 52,2 lat w grupie placebo (p=0,61). W obu grupach zaobserwowano przewagę kobiet (73,6% w grupie oksymetazoliny i 69,3% w grupie placebo, p=0,36).

Wyniki metaanalizy wykazały statystycznie istotną poprawę zarówno w zakresie MRD1, jak i LPFT w grupie leczonej oksymetazoliną. Średnia ważona różnica dla MRD1 wynosiła 0,37 mm (95% CI: 0,13-0,6; p<0,01), a dla LPFT 4,72 punktów (95% CI: 3,37-6,08; p<0,01). W analizowanych badaniach poprawa MRD1 od wartości wyjściowej wahała się od 0,80 mm do 1,06 mm. Co istotne, wcześniejsze badanie Uragdar i wsp. wykazało potencjalny wzrost MRD1 nawet o 1,9 mm, co ma znaczenie kliniczne, ponieważ poprawa o co najmniej 1 mm może być funkcjonalnie i kosmetycznie znacząca.

Co istotne, profil bezpieczeństwa oksymetazoliny był porównywalny do placebo. Najczęstszymi działaniami niepożądanymi były punktowe zapalenie rogówki (5,8% w grupie oksymetazoliny vs 3,2% w grupie placebo), przekrwienie spojówek (4,6% vs 1,5%), zespół suchego oka (4,3% vs 3,0%), ból głowy (3,3% vs 1,8%) oraz świąd oczu (1,5% vs 3,1%). Nie zaobserwowano istotnych statystycznie różnic w częstości występowania poważnych działań niepożądanych między grupami (1,2% vs 1,6%; p=0,73), a wskaźniki śmiertelności były również porównywalne (0,9% vs 1,3%; p=0,73).

Jakie implikacje dla praktyki lekarskiej wynikają z badań?

Pacjenci z blepharoptosis często doświadczają negatywnych skutków psychospołecznych, w tym lęku i depresji związanych z obawami o wygląd i oceną społeczną. Wcześniejsze badania wykazały, że chirurgiczna korekcja ptozy może pozytywnie wpływać na postrzeganie siebie i dobrostan psychologiczny. Podobnie, jakość życia poprawia się po korekcji ptozy. Jedno z włączonych do analizy badań wykazało również, że oksymetazolina poprawiała postrzeganie wyglądu oczu przez pacjentów. Ponadto, badanie Wirta i wsp. wykazało, że oksymetazolina miała profil tolerancji i bezpieczeństwa porównywalny do placebo, a większość działań niepożądanych uznano za niezwiązane z leczeniem.

Wyniki metaanalizy sugerują, że oksymetazolina 0,1% w postaci kropli do oczu może stanowić skuteczną i dobrze tolerowaną niechirurgiczną opcję terapeutyczną dla pacjentów z nabytą blepharoptosis. Jest to szczególnie istotne dla osób z łagodnym lub umiarkowanym opadaniem powieki, niekwalifikujących się do zabiegu chirurgicznego lub preferujących leczenie nieinwazyjne.

Autorzy metaanalizy zwracają jednak uwagę na pewne ograniczenia dostępnych badań, w tym krótki okres obserwacji (14 dni) oraz stosunkowo niewielką liczbę randomizowanych badań klinicznych. Wynika to częściowo z faktu, że oksymetazolina została zatwierdzona przez FDA do leczenia blepharoptosis dopiero w 2020 roku. Ponadto, włączenie do analizy wyłącznie publikacji anglojęzycznych mogło wprowadzić błąd selekcji i ograniczyć możliwość uogólnienia wyników.

Podsumowując, oksymetazolina 0,1% w postaci kropli do oczu stanowi obiecującą, nieinwazyjną opcję terapeutyczną dla pacjentów z nabytą blepharoptosis. Metaanaliza potwierdza jej skuteczność w poprawie anatomicznych (MRD1) i funkcjonalnych (LPFT) parametrów przy akceptowalnym profilu bezpieczeństwa. Niezbędne są dalsze badania oceniające długoterminową skuteczność i bezpieczeństwo oksymetazoliny oraz porównujące ją bezpośrednio z interwencjami chirurgicznymi. W oczekiwaniu na wyniki dalszych badań, oksymetazolina może być rozważana jako alternatywa dla pacjentów niezdecydowanych na leczenie chirurgiczne, z potencjałem poprawy funkcji widzenia i jakości życia.

Podsumowanie

Metaanaliza badań klinicznych potwierdza skuteczność i bezpieczeństwo stosowania kropli z oksymetazoliną 0,1% w leczeniu nabytej blepharoptosis (opadania powieki). Analiza objęła 448 pacjentów, wykazując znaczącą poprawę w zakresie marginalnego dystansu odbicia (MRD1) oraz testu pola obwodowego Leicester (LPFT) w porównaniu z placebo. Średnia poprawa MRD1 wahała się od 0,80 do 1,06 mm, co ma istotne znaczenie kliniczne. Profil bezpieczeństwa leku był porównywalny do placebo, z niewielką liczbą łagodnych działań niepożądanych. Oksymetazolina działa poprzez aktywację mięśnia Müllera, oferując nieinwazyjną alternatywę dla zabiegu chirurgicznego, szczególnie u pacjentów z łagodną lub umiarkowaną ptozą. Mimo obiecujących wyników, autorzy wskazują na potrzebę dalszych badań długoterminowych.